Những thiên tai và tai nạn giao thông bất ngờ đã gây ra hậu quả nghiêm trọng không chỉ về vật chất mà còn về tinh thần cho những người sống sót. Sau các vụ việc đau xót như lật tàu ở Hạ Long và sạt lở làng Nủ, các nạn nhân không chỉ cần sự hỗ trợ về vật chất mà còn cần một “hệ thống chữa lành” về tinh thần để có thể vượt qua những sang chấn tâm lý âm ỉ kéo dài.
Theo các chuyên gia tâm lý, khi con người trải qua các biến cố lớn, có hai kiểu phản ứng rõ rệt: sự sụp đổ tinh thần ngay tức thì hoặc sự đóng băng cảm xúc kéo dài. Những biến cố bất ngờ như thiên tai hay tai nạn giao thông thường xảy ra bất ngờ, gây ra cú sốc tinh thần cực kỳ lớn và tạo tiền đề cho những sang chấn tâm lý kéo dài như rối loạn cảm xúc, trầm cảm, mất kiểm soát. Thạc sĩ, chuyên gia tâm lý Nguyễn Hồng Bách, Giám đốc Trung tâm tâm lý lâm sàng Dr.MP, cho rằng sau biến cố lớn, người dân thường trải qua ba giai đoạn: tiếp nhận sự kiện chấn thương, xử lý nhận thức, ứng phó và tăng trưởng sau sang chấn.
Nếu không có kỹ năng ứng phó hoặc nhận được sự hỗ trợ tâm lý kịp thời, tổn thương sẽ tiếp tục đào xoáy trong tâm thức của nạn nhân. Điều này đặc biệt nghiêm trọng ở trẻ nhỏ, khi tổn thương ở tuổi thơ có thể âm thầm tạo ra nền tảng tinh thần rạn vỡ. Những đứa trẻ ấy lớn lên với mặc cảm mất mát, ký ức chấn động khó xóa mờ và câu hỏi không lời đáp.
Sang chấn tâm lý không chỉ xảy ra với những người trực tiếp trải qua sự kiện mà còn có thể ảnh hưởng đến những người khác như phóng viên, nhân viên cứu hộ, bác sĩ, tình nguyện viên hoặc người dùng mạng xã hội – những người tiếp nhận cảm xúc dữ dội từ thảm họa thông qua hình ảnh, âm thanh, lời kể. Chuyên gia tâm lý Nguyễn Viết Hiền nhấn mạnh rằng việc thiết lập mô hình can thiệp tâm lý sau thảm họa là cần thiết để giúp nạn nhân vượt qua sang chấn.
Phương pháp can thiệp bao gồm trị liệu nhóm và cá nhân, kết hợp hình thức trực tuyến và trực tiếp để tiếp cận nạn nhân một cách đa dạng. PGS.TS Phạm Hương Trà cũng cảnh báo rằng truyền thông và mạng xã hội cần phải có điểm dừng khi khai thác thông tin để tránh kích hoạt sang chấn không cần thiết.
Hiện tại, các chuyên gia tâm lý đang kêu gọi sự quan tâm và hỗ trợ đối với nạn nhân sau vụ lật tàu ở Hạ Long. Đồng thời, họ cũng nhấn mạnh rằng việc hỗ trợ tâm lý cần diễn ra sau 10-15 ngày so với thời điểm sự kiện mới đạt hiệu quả cao. Điều này cho thấy sự cần thiết của một quá trình hỗ trợ lâu dài và kịp thời để giúp những người sống sót vượt qua những khó khăn về tinh thần.
Trung tâm tâm lý lâm sàng Dr.MP và các tổ chức khác đang tích cực cung cấp các dịch vụ hỗ trợ tâm lý cho nạn nhân và những người bị ảnh hưởng bởi các sự kiện đau xót. Mọi người có thể tìm hiểu thêm về các hoạt động hỗ trợ và cách tham gia đóng góp tại các trang web và kênh truyền thông liên quan.