Để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên toàn thế giới đang tích cực triển khai các biện pháp hạn chế đối với phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu. Một trong những biện pháp hiệu quả đang được áp dụng là việc thành lập các vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). Các khu vực này chủ yếu tập trung vào việc siết chặt tiêu chuẩn khí thải đối với xe động cơ đốt trong hoặc chỉ cho phép phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được di chuyển tự do.

Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không chỉ giúp giảm đáng kể khí thải mà còn mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn giao thông và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn. Tuy nhiên, việc triển khai ZEZ cũng vấp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội, đặc biệt là đối với người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương.

Đến năm 2024, khoảng 10 thành phố trên toàn cầu đã chính thức triển khai hoặc công bố đề án thí điểm ZEZ, bao gồm Rotterdam, Amsterdam (Hà Lan), London, Oxford (Anh), Brussels (Bỉ), Santa Monica, Los Angeles (Mỹ), Oslo (Na Uy) và một số thành phố tại Trung Quốc như Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu. Các thành phố tiên phong này đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể được xem là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác.

Một trong những cách tiếp cận hiệu quả là bắt đầu với việc hạn chế xe tải. Amsterdam đã đề xuất thiết lập ZEZ cho mọi loại phương tiện khu vực nội đô vào năm 2030. Tuy nhiên, để tránh phản ứng từ người dân, thành phố này đã lùi kế hoạch hạn chế xe cá nhân và chuyển sang áp ZEZ cho xe tải bên trong đường vành đai A10 từ năm 2025.

Thâm Quyến, một thành phố tại Trung Quốc, đã thiết lập 10 khu ZEZ vào năm 2018, với tổng diện tích 22 km2, chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố. Các khu vực này được bố trí tại trung tâm các quận nội thành, nơi thường xuyên ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí cao, ùn tắc giao thông và thiếu hụt chỗ đỗ xe.

Để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, các thành phố như Rotterdam đã áp dụng giai đoạn chuyển tiếp kéo dài để giúp họ chuẩn bị và có thêm thời gian chờ giá xe điện giảm. Ngoài ra, thành phố này còn mở rộng mạng lưới trạm sạc pin tại các bãi đỗ công cộng và các điểm đến lớn.

WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức, nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.

Đồng thời, WRI cũng khuyến nghị rằng chính sách cần tránh gây ra những tác động tiêu cực cho các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đồng thời mang lại thêm các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn.

TP.HCM đang tích cực triển khai các chiến lược nhằm chuyển đổi sang các loại hình giao thông bền vững, giảm thiểu ô nhiễm không khí do phát thải từ phương tiện giao thông. Với vị thế là đầu tàu kinh tế và đô thị đông dân nhất cả nước, thành phố đang đối mặt với những thách thức môi trường và áp lực từ biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc chuyển đổi xanh, TP.HCM xem đây là một chiến lược then chốt để phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sống cho người dân và hiện thực hóa các cam kết quốc gia. Mới đây, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM đã đề xuất chuyển đổi 400.000 xe máy xăng sang xe máy điện cho tài xế công nghệ trong tháng 7/2025. Dự kiến, chính sách hỗ trợ và khuyến khích sẽ được áp dụng từ ngày 1/1/2026 nếu đề án được các cấp thông qua.

Các tài xế công nghệ sẽ được hỗ trợ lãi suất 2%/năm khi vay vốn để thực hiện các dự án xanh. Chính sách này không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính cho tài xế mà còn khuyến khích họ chuyển đổi sang sử dụng phương tiện thân thiện với môi trường.

Bên cạnh đó, TP.HCM cũng đang triển khai Nghị quyết số 98 của Quốc hội về cơ chế đặc thù. Theo đó, Sở Xây dựng đã xây dựng Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông với 2 giai đoạn cụ thể. Mục tiêu đến năm 2030 là 100% xe buýt của TP.HCM sử dụng điện, năng lượng xanh.

Để hiện thực hóa mục tiêu tổng quát trên, đề án đưa ra bốn giai đoạn với các mục tiêu định lượng và gắn với lộ trình thời gian cụ thể. Điều này nhằm tạo cơ sở để đo lường, đánh giá tiến độ và hiệu quả trong giai đoạn triển khai.

Nhiều nước trên thế giới đã thực hiện chuyển đổi sang xe điện, như Trung Quốc, Na Uy. Tại Trung Quốc, thành phố Thâm Quyến là một ví dụ điển hình về chính sách hỗ trợ chuyển đổi xe điện hai bánh ở cấp đô thị. Còn tại Na Uy, chính phủ đã đưa ra loạt chính sách ưu đãi mạnh mẽ và toàn diện để khuyến khích người dân sử dụng xe điện.

Trong khi đó, Sở Xây dựng TP.HCM đang phối hợp các đơn vị liên quan hoàn chỉnh dự thảo Nghị quyết. Đồng thời, Sở cũng bổ sung đánh giá tác động sau khi TP.HCM sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Điều này nhằm triển khai đồng bộ trên toàn địa bàn TP.HCM mới. Dự kiến, báo cáo UBND TP.HCM và trình HĐND TP.HCM trong quý IV/2025.

Có thể thấy, TP.HCM đang quyết liệt đẩy mạnh xu hướng chuyển đổi xanh. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng một môi trường sống bền vững và hiện thực hóa các cam kết quốc gia về giảm thiểu biến đổi khí hậu.