Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) mới của Google, được đặt tên theo nhân vật thần thoại Aeneas, đang hứa hẹn sẽ cách mạng hóa lĩnh vực nghiên cứu lịch sử. Mô hình AI này, được phát triển bởi Google DeepMind và các nhà sử học từ Đại học Nottingham, có khả năng giải mã những bí ẩn từ thời La Mã và lấp đầy khoảng trống lịch sử trong nháy mắt.

Lịch sử nhân loại thường bị thiếu thông tin do các văn bản cổ bị hư hại theo thời gian. Các nhà sử học đã phải đối mặt với thách thức lớn khi các văn bản cổ thường được tìm thấy trong tình trạng hư hỏng nặng, bị vỡ thành nhiều mảnh hoặc mờ chữ. Việc phục dựng chúng đòi hỏi sự suy luận và so sánh cực kỳ công phu.

Aeneas được huấn luyện để tìm kiếm các điểm tương đồng từ một cơ sở dữ liệu khổng lồ gồm 176.000 bản khắc La Mã để suy luận ra những phần còn thiếu. Khác biệt với con người, Aeneas có thể thực hiện công việc này chỉ trong nháy mắt, thay vì mất hàng tuần hoặc nhiều tháng dài.

Tuy nhiên, một trong những lo ngại lớn nhất với AI tạo sinh là khả năng tạo ra thông tin sai lệch. Để kiểm chứng độ tin cậy, nhóm nghiên cứu đã thử thách Aeneas với một nhiệm vụ khó khăn là xác định niên đại của văn bản La Mã nổi tiếng ‘Res Gestae Divi Augusti’. Kết quả đáng kinh ngạc khi AI Aeneas đã đưa ra hai khoảng thời gian khả dĩ và cả hai đều trùng khớp hoàn toàn với những nhận định của hầu hết nhà sử học hàng đầu hiện nay.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, khi cho 23 nhà sử học làm việc cùng với Aeneas, kết quả cho thấy năng suất của các nhà sử học được đẩy nhanh đáng kể. Họ có thể khám phá ra những mối liên kết mới mà trước đây chưa từng nghĩ tới. Một nhà sử học sử dụng Aeneas đưa ra kết quả chính xác hơn so với khi chỉ có AI hoặc chỉ có con người làm việc một mình.

Công nghệ này không chỉ giúp giải mã các văn bản cổ, mà còn mở ra một phương pháp nghiên cứu lịch sử hoàn toàn mới, giúp chúng ta thấu hiểu quá khứ sâu sắc hơn để định hình một tương lai tốt đẹp hơn. Thông tin về công nghệ này có thể được tìm hiểu thêm tại Google DeepMind và các tài liệu nghiên cứu liên quan đến dự án Aeneas.

Trước những tiềm năng và thách thức mà công nghệ AI như Aeneas mang lại, việc tiếp tục phát triển và ứng dụng AI trong nghiên cứu lịch sử và các lĩnh vực khác sẽ giúp chúng ta khám phá thêm nhiều kiến thức và hiểu biết mới. Để biết thêm thông tin về các dự án và công nghệ của Google, có thể truy cập About Google.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra một bí mật bị chôn vùi từ lâu về cuộc đời của Anne d’Alegre, một nữ quý tộc Pháp thế kỷ 17, gần 400 năm sau khi bà qua đời. Việc khám phá này đã hé lộ những chi tiết thú vị về cuộc sống và cái chết của bà.

Anne d’Alegre, người qua đời vào năm 1619, đã sử dụng dây vàng để giữ răng của mình không bị rơi ra. Việc khám phá này được thực hiện trong quá trình một cuộc khai quật khảo cổ tại Château de Laval ở tây bắc nước Pháp vào năm 1988. Thân thể của bà được ướp trong một cỗ quan tài chì, và bộ xương cũng như răng của bà được bảo tồn một cách đáng chú ý.

Các nhà khảo cổ đã nhận thấy bà có một bộ răng giả vào thời điểm đó, nhưng họ không có công cụ quét tiên tiến để tìm hiểu thêm. Mới đây, một nhóm các nhà khảo cổ và nha sĩ đã xác định rằng d’Alegre đã bị bệnh nha chu làm răng của bà bị lỏng, theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Khoa học Khảo cổ: Báo cáo.

Quét bằng ‘Chùm tia hình nón’, sử dụng tia X để tạo hình ảnh ba chiều, cho thấy dây vàng đã được sử dụng để giữ và siết chặt một số răng của bà. Ngoài ra, bà còn có một răng giả làm bằng ngà voi của một con voi – không phải là ngà của hà mã, vốn phổ biến vào thời điểm đó.

Tuy nhiên, công việc nha khoa phức tạp này chỉ làm ‘tệ tình hình hơn’, theo Rozenn Colleter, một nhà khảo cổ tại Viện Nghiên cứu Khảo cổ Phòng ngừa Quốc gia Pháp và là tác giả chính của nghiên cứu. Các dây vàng sẽ cần phải được siết lại nhiều lần trong nhiều năm, làm cho các răng lân cận càng bị mất ổn định hơn, các nhà nghiên cứu cho biết.

Có lẽ d’Alegre đã chịu đựng sự đau đớn này không chỉ vì lý do y tế. Thời đó có áp lực rất lớn đối với phụ nữ quý tộc khi mà vẻ ngoài được coi là có liên quan đến giá trị và thứ hạng trong xã hội. Ambroise Pare, một người cùng thời với d’Alegre, là bác sĩ của một số vị vua Pháp và đã thiết kế các bộ răng giả tương tự, đã tuyên bố rằng ‘nếu một bệnh nhân không có răng, thì lời nói của người đó trở nên thô kệch’, theo lời của Colleter.

Một nụ cười đẹp đặc biệt quan trọng đối với d’Alegre, một ‘nhân vật gây tranh cãi’, hai lần bị विधवा và là một người phụ nữ có vị thế xã hội không tốt, theo Colleter. Bà đã sống qua một thời kỳ đầy biến động trong lịch sử Pháp. Là một người Huguenot, một Kitô hữu cải cách, người đã chiến đấu chống lại người Công giáo trong các Cuộc chiến Tôn giáo Pháp vào cuối thế kỷ 16.

Ở tuổi 21, bà đã विधवा lần đầu tiên và có một con trai nhỏ, Guy XX de Laval. Khi đất nước dấn vào Chiến tranh Tôn giáo lần thứ Tám, d’Alegre và con trai bà đã phải trốn tránh các lực lượng Công giáo trong khi tài sản của họ bị vua tịch thu. Con trai bà sau đó chuyển sang Công giáo và đi chiến đấu ở Hungary, và tử vong trong trận chiến ở tuổi 20.

Sau khi विधवा lần thứ hai, d’Alegre qua đời vì bệnh ở tuổi 54. Răng của d’Alegre ‘cho thấy bà đã trải qua rất nhiều căng thẳng’, theo Colleter. Nhà nghiên cứu này hy vọng rằng nghiên cứu này ‘đã đi một bước nhỏ để phục hồi danh dự cho bà’.

Bệnh nha chu nghiêm trọng ước tính ảnh hưởng đến gần một phần năm số người lớn trên thế giới, theo Tổ chức Y tế Thế giới. Với việc khám phá này, các nhà khoa học hy vọng sẽ giúp mọi người hiểu rõ hơn về cuộc sống và cái chết của Anne d’Alegre, một nữ quý tộc Pháp thế kỷ 17.

Đồng Nai sẽ góp mặt trong Triển lãm Thành tựu đất nước nhân kỷ niệm 80 năm Quốc khánh tại Hà Nội, với gian trưng bày giới thiệu hình ảnh Văn miếu Trấn Biên – văn miếu đầu tiên của vùng đất phương Nam.

Triển lãm sẽ tái hiện hành trình 80 năm qua của Đồng Nai qua các hình ảnh, hiện vật, âm thanh và ánh sáng mang đậm bản sắc văn hóa, lịch sử của tỉnh cùng tinh thần đổi mới và khát vọng phát triển. Gian trưng bày của Đồng Nai có diện tích 400m², nằm trong không gian ‘Tỉnh giàu nước mạnh’, được thiết kế công phu với 5 nội dung lớn gồm lịch sử – tự nhiên, hoạt động tiêu biểu về công tác Đảng, chính quyền, bản sắc văn hóa và hoạt động xã hội, thành tựu về kinh tế và định hướng phát triển tỉnh Đồng Nai.

Điểm nhấn của triển lãm là sự tái hiện chiều sâu văn hóa, lịch sử của Đồng Nai qua các biểu tượng tiêu biểu như Văn miếu Trấn Biên, Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh, các bảo vật quốc gia như tượng đồng tê tê Long Giao và đàn đá Lộc Hòa. Đồng Nai cũng tự hào giới thiệu bản sắc văn hóa đa dân tộc với các hiện vật thổ cẩm, gùi, ché và lễ hội truyền thống của đồng bào S’tiêng, Mạ, Chơro, Hoa, M’nông.

Ông Vũ Thanh Ngữ, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đồng Nai cho biết, triển lãm nhằm giới thiệu một cách hệ thống và sinh động những thành tựu của Đồng Nai trong suốt 80 năm qua. Triển lãm Thành tựu đất nước nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh là sự kiện chính trị, văn hóa quan trọng với sự tham gia của 34 tỉnh, thành phố và các bộ, ngành trung ương.

Với chủ đề ‘Đồng Nai cất cánh cùng kỷ nguyên mới’, triển lãm của Đồng Nai sẽ giới thiệu những thành tựu kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh và khát vọng vươn lên mạnh mẽ để cùng nhau vững bước vào kỷ nguyên mới của dân tộc. Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Thị Ngọc Loan nhấn mạnh, Triển lãm Thành tựu đất nước góp phần hun đúc lòng yêu nước, tự hào dân tộc và cổ vũ khát vọng cống hiến, tinh thần đoàn kết sáng tạo.

Triển lãm Thành tựu đất nước là cơ hội để Đồng Nai giới thiệu những nét văn hóa, lịch sử và thành tựu của mình đến với công chúng, góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa và hợp tác giữa các địa phương.

Tác giả Thạch Quang Huy đã tạo ra một tác phẩm tiểu thuyết dã sử mang tên ‘Phố Hàn’, một câu chuyện vừa có sự thật lịch sử – văn hóa, vừa có nét bí ẩn của đạo pháp nhưng vẫn chứa đựng hơi thở cuộc sống hiện thời. Cuốn sách kể về hành trình của Don Hwang, một sinh viên Hàn Quốc nghèo, khám phá những mối quan hệ phức tạp trong giới đầu tư và tìm hiểu về Việt Nam.

Thông qua cuộc tìm kiếm thông tin cho các thương vụ đầu tư, ‘Phố Hàn’ để lại những nhắc nhở về sự quan tâm đặc biệt của người Hàn với các vấn đề tâm linh, lịch sử và văn hóa. Tác giả đã sử dụng công nghệ số để tổng hợp những tri thức cổ thư về long mạch, huyện vị và những câu chuyện địa linh, nhân kiệt xứ Việt.

Cuốn sách cũng gửi gắm những suy tư về thế giới dưới sự lý giải của Phật giáo. Câu chuyện từ Mỹ đến Hàn, sang Việt Nam được kết nối lại bằng một dòng chảy của cái vỏ tương đồng, sự tương đồng trong ý thức hệ của những người Á châu và sự tương đồng của những con người cùng tìm kiếm tệp tri thức giống nhau.

Cái hay của Thạch Quang Huy là không nhấn mạnh hay phô trương sự khác biệt của hai hành trình, mà để người đọc phát hiện và có kết luận cho mình. Cuốn sách như một lát cắt cuộc sống, không định kể một câu chuyện trọn vẹn. Câu chuyện anh mang tới bao gồm lời nhắn nhủ rằng: Thế giới này dù có công nghệ hay không vẫn tồn tại song song những tri kiến và sự thật nằm ngoài sự hiểu biết thông thường mà trí óc con người không tài nào vươn tới.

Tác giả Thạch Quang Huy không kết luận, nhưng câu chuyện anh mang tới gửi gắm thông điệp hãy cẩn trọng với ý khởi của chính mình, để lựa chọn thông tin gửi đi và nhận lại trong thời đại công nghệ số. Đó là bí mật tối thượng của đất trời suốt lịch sử trăm năm, ngàn năm. Và ở thời đại nào cũng vậy, câu trả lời tìm thấy của mỗi người luôn khác nhau: một dự án được triển khai, một gia đình hạnh phúc, một sự nghiệp vẹn toàn hay đôi khi một điều gì đó bỗng tới như ánh sáng xẹt qua.

Cuộc thi làm phim ngắn ‘Media24h-2025’ hiện đang bước vào giai đoạn cao trào với sự tham gia của 45 đội thi lọt vào vòng sản xuất. Đây là một trong những sự kiện sáng tạo trẻ nổi bật và lớn nhất tại TP HCM trong mùa hè năm 2025, thu hút sự tham gia của 56 đội thi đến từ các trường Đại học, Cao đẳng và các nhóm làm phim độc lập trên toàn thành phố.

‘Media24h-2025’ là một sân chơi sáng tạo độc đáo, nơi các đội thi phải tự sản xuất phim ngắn có độ dài dưới 5 phút. Đặc biệt, mỗi công đoạn chính từ viết kịch bản đến sản xuất và hậu kỳ chỉ được thực hiện trong vòng 24 giờ. Thông qua cuộc thi này, các bạn trẻ được khuyến khích kể lại những câu chuyện văn hóa, lịch sử và bản sắc dân tộc trong bối cảnh đương đại một cách sáng tạo và mới mẻ.

Mùa thứ ba của cuộc thi mang tên ‘Sài Gòn Vibe’ với chủ đề truyền thống trong dòng chảy hiện đại. Để tham gia, các đội thi phải hoàn thành 4 nhiệm vụ gồm: thực hiện một ảnh check-in sáng tạo, sản xuất một video ngắn dọc để quảng bá phim, một video hậu trường, và quan trọng nhất là sản phẩm chính – một phim ngắn có độ dài từ 3 đến 5 phút.

Cuộc thi có tổng giá trị giải thưởng lên đến 650 triệu đồng, bao gồm các hạng mục như Phim ngắn xuất sắc nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất, Quay phim xuất sắc nhất, Diễn viên xuất sắc nhất, Kịch bản xuất sắc nhất, và Phim được yêu thích nhất.

NSUT Kim Tuyến, giám khảo cuộc thi, chia sẻ rằng sau khi xem xét các phim dự thi, bà nhận thấy một số phim có chất lượng rất tốt. Theo bà, ‘Media24h-2025’ là một tuyên ngôn của thế hệ làm phim trẻ, dám thử thách, dám dấn thân và khát khao thể hiện. Cuộc thi này cũng mang đến cơ hội để các bạn trẻ kể những câu chuyện về Việt Nam theo cách riêng – bằng điện ảnh, bằng công nghệ và bằng cảm xúc.

Trong khoảng thời gian từ ngày 03 đến 15/07/2025, một sự kiện hợp tác học thuật đặc biệt đã diễn ra giữa Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – ĐHQGHN và Đại học Chiang Mai, Thái Lan. Có 27 sinh viên thuộc Bộ môn Đông Nam Á học, Khoa Đông phương học, đã tham gia vào chương trình giao lưu học thuật và thực tập chuyên môn tại Chiang Mai, Thái Lan.

Chương trình này nằm trong khuôn khổ hợp tác giữa hai trường đại học, nhằm mục đích tạo điều kiện cho sinh viên tiếp cận sâu sắc hơn với văn hóa, lịch sử và ngôn ngữ Thái Lan. Dưới sự hướng dẫn của các giảng viên khoa Đông phương học, các sinh viên không chỉ được trang bị kiến thức mà còn có cơ hội phát triển kỹ năng mềm, kỹ năng giao tiếp liên văn hóa – những yếu tố quan trọng cho công dân toàn cầu trong tương lai.

Ngay trong ngày đầu tiên, sinh viên đã tham gia buổi định hướng tại Khoa Nhân văn – Đại học Chiang Mai. Tại đây, các bạn sinh viên đã được giới thiệu về văn hóa học thuật Thái Lan, mục tiêu chương trình và các lưu ý khi sinh sống, học tập tại Chiang Mai. Hoạt động “Buddy Matching” vào buổi chiều cùng ngày cũng tạo nên không khí sôi nổi khi sinh viên Việt Nam và Thái Lan được ghép cặp làm quen, trở thành bạn đồng hành xuyên suốt hành trình.

Một trong những điểm nổi bật của chuyến đi là chuỗi hoạt động tham quan các địa điểm văn hóa – lịch sử tiêu biểu tại Chiang Mai như Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật Thành phố, Đài tưởng niệm Ba Vị Vua, chùa Phra That Doi Suthep và Bảo tàng Nhà truyền thống Lán Na. Tại những không gian này, sinh viên không chỉ quan sát mà còn được tham gia trải nghiệm như làm bánh truyền thống, làm đồ thủ công, qua đó hiểu hơn về đời sống văn hóa miền Bắc Thái.

Đặc biệt, vào ngày 11/07, sinh viên được tham gia hoạt động làm “nón hoa cúng Phật” – một loại lễ vật dâng Phật phổ biến tại Thái Lan. Việc được tự tay thực hiện một nghi thức thủ công gắn với tín ngưỡng tôn giáo đã giúp sinh viên cảm nhận sâu sắc hơn giá trị tinh thần trong đời sống người Thái.

Không chỉ là người học, sinh viên còn trở thành “đại sứ ẩm thực” khi tổ chức workshop ẩm thực Việt Nam tại Đại học Chiang Mai. Món nem rán – biểu tượng ẩm thực truyền thống – đã được sinh viên Việt Nam cùng bạn bè Thái Lan chế biến, thưởng thức trong bầu không khí thân tình, rộn ràng tiếng cười.

Ngoài các hoạt động trải nghiệm, chương trình còn mang đậm màu sắc học thuật với các lớp học ngôn ngữ và văn hóa Thái Lan. Sinh viên được học từ các giảng viên bản xứ về cách phát âm, giao tiếp tiếng Thái, đồng thời tham gia lớp học múa truyền thống – nơi các bạn được làm quen với các động tác, nhịp tay, bước chân đặc trưng trong các điệu múa cổ truyền.

Đặc biệt, chuyến đi còn mở rộng kiến thức khoa học cho sinh viên với buổi tham quan Princess Sirindhorn AstroPark – trung tâm thiên văn học hiện đại đạt chuẩn khu vực, nằm tại Mae Rim. Tại đây, sinh viên được tìm hiểu về các công nghệ quan sát vũ trụ và giáo dục thiên văn dành cho cộng đồng.

Chuyến thực tập 15 ngày tại Chiang Mai đã khép lại với nhiều trải nghiệm đáng nhớ, giúp sinh viên Bộ môn Đông Nam Á học tiếp cận văn hóa Thái Lan một cách sống động, thực tiễn. Không chỉ tích lũy kiến thức, các bạn còn xây dựng được những kết nối ý nghĩa với bạn bè quốc tế và giảng viên bản địa – tạo tiền đề tốt đẹp cho các hoạt động hợp tác học thuật trong tương lai.

Cụm đền cổ Ta Muen và đền Preah Vihear, tọa lạc trên dãy Dangrek, là di sản lịch sử quý giá với niên đại hàng nghìn năm và là tâm điểm của tranh chấp chủ quyền giữa Campuchia và Thái Lan. Cụm đền Ta Muen bao gồm ba ngôi đền: Ta Muen Thom, Ta Muen Toch và Ta Kwai, trong đó Ta Muen Thom là ngôi đền lớn nhất và nổi tiếng nhất.

Ngày 24/7 vừa qua, giao tranh đã nổ ra tại khu vực này sau khi phát ngôn viên quân đội Campuchia, Maly Socheata, cáo buộc binh sĩ Thái Lan vi phạm thỏa thuận khi tiến vào khu vực đền và rào dây thép gai xung quanh, ngăn cản du khách tiếp cận. Đền Ta Muen Thom, được xây dựng dưới thời vua Udayadityavarman II (trị vì từ năm 1050 – 1066), là một phần của tuyến đền cổ nối liền Angkor (Campuchia) với Phimai (Thái Lan).

Campuchia tuyên bố chủ quyền dựa trên biên giới thời Đế quốc Khmer, trong khi Thái Lan khẳng định đền nằm trong lãnh thổ của mình. Ngôi đền này được xây bằng đá ong và sa thạch, bố trí theo hình chữ nhật, hướng về phía nam, một điểm hiếm thấy trong kiến trúc Khmer. Trong khuôn viên có tượng thần bò Nandi và khối đá tự nhiên tượng trưng cho linga, biểu trưng sinh lực sáng tạo của Shiva.

Bên cạnh đó, đền Ta Muen Toch, nằm cách đền Ta Muen Thom khoảng 300m, là điểm dừng chân thứ hai trong cụm ba ngôi đền Khmer cổ nằm sát biên giới Thái Lan – Campuchia. So với đền chính Ta Muen Thom, Ta Muen Toch có quy mô nhỏ hơn, được xây dựng bằng đá sa thạch với kiến trúc đơn giản.

Đền Ta Kwai, cách cụm đền Ta Muen Toch khoảng 10km về phía đông nam, hiện chỉ còn lại vài bức tường đá và nền móng, ẩn giữa rừng. Sự hoang sơ và tách biệt ấy lại khiến nơi đây thu hút những du khách ưa khám phá và đam mê khảo cổ.

Về phần đền Preah Vihear, cách đền Ta Muen Thom khoảng 110km, là ngôi đền Hindu thế kỷ 11 nằm trên đỉnh dãy Dangrek, ở độ cao 525m. Với giá trị lịch sử và kiến trúc đặc biệt, Preah Vihear được mệnh danh là ‘vua của những ngôi đền trên núi’ và từng được chuyên trang du lịch Lonely Planet xếp vào danh sách ’10 điểm đến không thể bỏ qua khi tới Campuchia’.

Mối quan hệ giữa Campuchia và Thái Lan về vấn đề này trở nên căng thẳng từ năm 2008, khi UNESCO công nhận Preah Vihear là di sản thế giới. Tranh chấp chủ quyền leo thang thành xung đột vũ trang khiến nhiều người thương vong. Cụm đền Ta Muen và đền Preah Vihear không chỉ là điểm đến mang tính lịch sử văn hóa mà còn là biểu tượng của lòng tự tôn dân tộc và công cụ chính trị nội bộ, khiến tranh chấp giữa Thái Lan và Campuchia chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.