Hầu hết mọi người đều đã từng ít nhất một lần nghe qua câu “vắng như chùa Bà Đanh”, thế nhưng người thật sự đặt chân đến địa danh được người dân cả nước nhắc đến này thì không nhiều.

Bà Đanh không chỉ là một ngôi chùa xuất hiện qua câu nói cửa miệng nổi tiếng của người Việt, mà còn là một ngôi chùa đẹp, cổ kính bậc nhất tỉnh Hà Nam và khu vực miền Bắc nói chung.

Chùa Bà Đanh còn có tên gọi khác là Bảo Sơn Tự. Tọa lạc ở thôn Đanh Xá, xã Ngọc Sơn, huyện Kim Bảng, Hà Nam, ngôi chùa sở hữu diện tích khoảng 10 ha giữa cảnh sơn thủy hữu tình.

Ngôi chùa ban đầu được hình thành với diện tích khá khiêm tốn vào thế kỷ VII, dần được mở rộng ra như hiện tại từ thời vua Lê Thánh Tông. Khuôn viên chùa là tổng thể gồm nhiều công trình mang đậm kiểu dáng kiến trúc nghệ thuật Bắc bộ, với gần 40 gian nhà lớn nhỏ.

Từng lớp ngói, viên gạch và kiến trúc trang trí ở chùa đều toát lên vẻ cổ kính, nghiêm trang và đầy thanh tịnh của một nơi thờ tự linh thiêng với bề dày lịch sử hàng trăm năm.

Đó là cánh cổng tam quan trầm mặc với bậc tam cấp trải dài, lặng im nấp sau vườn hoa nhài, mẫu đơn, cùng cây cau khẳng khiu bao bọc xung quanh. Các dãy hành lang, cánh cửa, cột kèo được làm bằng gỗ với họa tiết dân gian đặc sắc. Khung cảnh hoài cổ bao trùm từng ngóc ngách trong chùa Bà Đanh như càng khắc họa thêm cho sự vắng lặng, tĩnh mịch tại đây.

Tên gọi Bà Đanh được cho là xuất phát từ truyền thuyết địa phương, chùa thờ nữ thần thiên nhiên giúp mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu nên người dân gọi là chùa Đức Bà làng Đanh, sau gọi tắt là chùa Bà Đanh.

Từ lâu, chùa Bà Đanh đã luôn gắn liền với nhiều câu chuyện truyền miệng mang tính huyền bí. Người xưa thường kể lại rằng, Bà Đanh là ngôi chùa rất linh thiêng, khách qua đường nếu dám cười cợt hay có bất kỳ hành động, câu nói bất kính đều sẽ bị trừng phạt nặng nề. Vì vậy, nhiều người lo sợ không giữ được lời ăn tiếng nói sẽ bị quở trách nên không dám đến gần chùa.

Một cách giải thích khác được nhiều người đồng tình hơn đó là sự thưa thớt du khách ở chùa Bà Đanh bắt nguồn bởi vị trí địa lý. Chùa nằm ở nơi u tịch, xa dân cư, ba mặt giáp sông, một mặt là rừng rậm chắn lối, cách tiếp cận duy nhất đến chùa là chèo thuyền qua sông Đáy có phần bất tiện. Chính những điều ấy khiến người hành hương ít viếng thăm nơi này.

Trải qua hàng trăm năm, cùng với sự phát triển của du lịch, chùa Bà Đanh hiện cũng không còn quá vắng vẻ, hiu quạnh như trước. Ngày càng có thêm nhiều du khách thập phương tìm đến chùa Bà Đanh để viếng bái, tham quan và tận hưởng sự thanh bình, tĩnh mịch hiếm có ở một ngôi cổ tự linh thiêng.

Đặc biệt, nếu đến đây vào tháng 2 âm lịch hằng năm, du khách sẽ được hòa mình vào không khí lễ hội vô cùng náo nhiệt.