Thời gian gần đây, nhiều vụ việc ‘bắt cóc online’ tinh vi đã xảy ra, đặt ra nhiều câu hỏi về mức độ kết nối trong gia đình và những hiểm họa tiềm ẩn từ thế giới ảo. Những kẻ lừa đảo thường giả danh công an hoặc các cơ quan chức năng để gạt dối và yêu cầu nạn nhân dàn dựng các kịch bản bắt cóc nhằm mục đích tống tiền. Không gian mạng, vốn được xem là nơi học tập, kết nối và giải trí, đang dần trở thành một ‘vùng xám’ chứa đựng nhiều rủi ro không thể lường trước, đặc biệt đối với trẻ vị thành niên.

Theo các báo cáo gần đây, việc sử dụng mạng xã hội trong giới trẻ đang trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Tại Mỹ, một báo cáo của Văn phòng Tổng Y sĩ đã chỉ ra rằng năm 2023, có đến 95% thanh thiếu niên từ 13 đến 17 tuổi sử dụng mạng xã hội, và hơn một phần ba trong số họ sử dụng gần như liên tục. Tổ chức Common Sense Media của Mỹ cũng đưa ra số liệu vào năm 2025, cho thấy khoảng 70% thanh thiếu niên Mỹ từng sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để chia sẻ tâm tư và cảm xúc của mình. Đáng chú ý, hơn 30% trong số họ nói rằng họ cảm thấy thoải mái chia sẻ những điều nghiêm túc với AI hơn là với người thật.

Tại Việt Nam, theo báo cáo của UNICEF – Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc – vào năm 2022, có đến 82% trẻ từ 12-13 tuổi và 93% trẻ từ 14-15 tuổi sử dụng Internet hàng ngày. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng cảnh báo rằng thanh thiếu niên Việt Nam hiện đang sử dụng mạng xã hội với thời lượng trung bình từ 5-7 giờ mỗi ngày.

Chuyên gia giáo dục, Phó Viện trưởng Viện Học tập suốt đời Tống Liên Anh chia sẻ rằng sự đứt gãy trong kết nối gia đình trong thời đại mạng bùng nổ như hiện nay không còn là một điều hiếm lạ. Bà cho rằng việc tạo ra kết nối trong gia đình không đòi hỏi những hành động phức tạp. Đôi khi, đơn giản như một bữa cơm không có điện thoại, một buổi tối đi bộ cùng nhau, hay cùng con xem lại một bộ phim cũ cũng đủ tạo nên sự kết nối.

Chuyên gia Tống Liên Anh đưa ra lời khuyên cho các bậc phụ huynh về cách giáo dục con cái trong gia đình. Bà cho rằng phụ huynh nên học cách hỏi con về cảm xúc của chúng chứ không chỉ tập trung vào điểm số hay thành tích học tập. Một câu hỏi đơn giản như ‘Hôm nay con có vui không?’, ‘Có điều gì làm con mệt không?’ có thể mở ra cánh cửa để cha mẹ bước vào thế giới tâm tư đầy bí mật và xáo trộn của trẻ một cách tự nhiên.

Chuyên gia giáo dục Tống Liên Anh cũng bày tỏ mối quan ngại về sức hút của thế giới mạng xã hội đối với trẻ em. Trẻ em ngày nay sẵn sàng chia sẻ suy nghĩ và cảm xúc của mình với một người lạ trên mạng thay vì chia sẻ với bố mẹ. Điều này cho thấy mạng xã hội có nguy cơ tạo ra khoảng trống lớn giữa bố mẹ và con cái, đồng thời tạo ra chuỗi đứt gãy trong các mối quan hệ trong gia đình khi các thành viên đều muốn dùng điện thoại và lướt mạng hơn là cùng nhau chuyện trò.

Công nghệ đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, mang đến những tiện lợi và cơ hội kết nối chưa từng có. Sự phát triển của smartphone và các trợ lý ảo thông minh đã giúp chúng ta dễ dàng tiếp cận thông tin, thực hiện giao dịch và duy trì mối quan hệ với người khác một cách nhanh chóng và hiệu quả. Mọi người giờ đây có thể giữ kết nối với bạn bè, gia đình và đồng nghiệp ở bất cứ đâu, vào bất cứ lúc nào, chỉ cần có kết nối internet.

Tuy nhiên, cũng giống như một đồng xu có hai mặt, công nghệ cũng đi kèm với những hạn chế và thách thức. Một trong những hệ lụy của việc lạm dụng công nghệ là sự suy giảm tương tác trực tiếp giữa con người. Khi cả nhà ngồi cùng phòng, thay vì trò chuyện và chia sẻ những khoảnh khắc cùng nhau, mỗi người lại dành thời gian của mình trước màn hình smartphone hoặc máy tính bảng. Điều này không chỉ làm giảm sự gắn kết trong gia đình mà còn khiến chúng ta dần mất đi khả năng giao tiếp hiệu quả và xây dựng mối quan hệ bền vững.

Sự quá phụ thuộc vào công nghệ cũng có thể dẫn đến tình trạng cô lập xã hội, nơi mà mọi người dành quá nhiều thời gian cho thế giới trực tuyến và bỏ qua những tương tác trực tiếp cần thiết cho sức khỏe tâm thần và cảm xúc. Điều quan trọng là chúng ta phải tìm ra sự cân bằng giữa việc sử dụng công nghệ để kết nối với thế giới bên ngoài và việc duy trì mối quan hệ trực tiếp với những người xung quanh.

Để đạt được sự cân bằng này, mỗi người trong chúng ta cần phải có nhận thức về việc sử dụng công nghệ một cách có trách nhiệm. Điều này có thể bắt đầu bằng việc thiết lập những giới hạn về thời gian sử dụng thiết bị điện tử trong gia đình, khuyến khích các hoạt động ngoài trời và giao tiếp trực tiếp, cũng như xây dựng những thói quen lành mạnh trong việc sử dụng công nghệ. Bằng cách này, chúng ta có thể tận dụng những lợi ích của công nghệ đồng thời giữ gìn và phát triển những giá trị truyền thống của mối quan hệ con người.

Cuối cùng, công nghệ không phải là một thực thể độc lập mà là một công cụ do con người tạo ra. Chính chúng ta quyết định cách sử dụng công nghệ để hỗ trợ cuộc sống và mối quan hệ của mình. Bằng cách sử dụng công nghệ một cách khôn ngoan và cân bằng, chúng ta có thể đảm bảo rằng công nghệ phục vụ cho lợi ích tốt nhất của xã hội và mỗi cá nhân, mà không làm mất đi bản chất kết nối của con người.

Learn more about công nghệ and its impact on society .